Prawo

Treść zapytania

Uprzejmie proszę o informację czy przedstawiony sposób obliczenia średniej wysokości pomieszczenia na poddaszu (przy częściowym skosie dachu) jest poprawny. Wątpliwości co do sposobu obliczenia ma Wojewódzki Inspektorat Sanitarny z uwagi na złożony wniosek w sprawie odstępstwa od wysokości.

Pomiar w przypadku poddasza liczony był jako stosunek stropu pochyłego oraz stropu poziomego do całości pomieszczenia. W analizowanym przypadku strop pochyły (skos dachu) występuje jedynie na niewielkim fragmencie (78 cm) natomiast pozostała część pomieszczenia to wymiar 2,89 metrów długości. Niezasadnym było by obliczenie tych dwóch wymiarów jako średniej arytmetycznej najniższej oraz najwyższej wysokości stropu (np. 1,9+2,65=4,55, 4,55/2= 2,27 co w analizowanym przypadku pokazuje że mimo iż na 81% szerokości sali wysokość nadawała by się do uzyskaniu odstępstwa to obliczając ją jedynie w sposób średniej arytmetycznej najwyższej i najniższej wartości wysokość jest zbyt małą).

W przedłożonym przypadku wysokość średnią pomieszczenia obliczono w sposób:
Średnia wysokość stropu pochyłego (najniższa i najwyższa wysokość stropu pochyłego) pomnożona przez długość stropu pochyłego + średnia wysokość pomieszczenia o stropie poziomym pomnożona przez długość stropu poziomego a uzyskany wynik podzielony przez całą długość pomieszczenia- jako stosunek jednego do drugiego.

Powyższe obrazuje na rysunku zgodnie ze wzorem: (h1×s1+h2×s2) / dc

W innym przypadku tak jak rozumie to inspektor w Wojewódzkim Inspektoracie Sanitarnym, gdyby w obliczeniach nie brano by pod uwagę długości stropów pochyłych i poziomych mogło by się okazać że pomieszczenie o szerokości np. 50 m o wysokości 2,6 m z fragmentem stropu (np. 0,5 m) o średniej wysokości 2,25 m nie spełniało by wymagań wysokości 2,5 m mimo tak znikomego stosunku wysokości.

Podstawa prawna

Minimalną wysokość pomieszczeń przeznaczonych na pobyt ludzi regulują:

1. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. z 2019 r. poz. 1065 — tekst jednolity).

2. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy — w odniesieniu do pomieszczeń pracy

3. W szczególnych przypadkach przepisy odrębne

1. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowania

§ 72. [Wysokość pomieszczeń przeznaczonych na pobyt ludzi]

1. Wysokość pomieszczeń przeznaczonych na pobyt ludzi powinna odpowiadać wymaganiom określonym w poniższej tabeli, jeżeli przepisy odrębne, w tym dotyczące pomieszczeń pracy i pomieszczeń służby zdrowia, nie określają innych wymagań:

2. Pomieszczenia, których wysokość powinna, zgodnie z ust. 1, wynosić co najmniej 3 m i 3,3 m, mogą być obniżone do wysokości nie mniejszej niż 2,5 m w przypadku zastosowania wentylacji mechanicznej nawiewno-wywiewnej lub klimatyzacji, pod warunkiem uzyskania zgody państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego.

2. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy

§ 20. Wysokość pomieszczenia stałej pracy

1. Wysokość pomieszczenia stałej pracy nie może być mniejsza niż:

1) 3 m w świetle — jeżeli w pomieszczeniu nie występują czynniki szkodliwe dla zdrowia;

2) 3,3 m w świetle — jeżeli w pomieszczeniu prowadzone są prace powodujące występowanie czynników szkodliwych dla zdrowia.

2. Wysokość pomieszczeń, o których mowa w ust. 1, może być obniżona w przypadku zastosowania klimatyzacji — pod warunkiem uzyskania zgody państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego.

3. Wysokość określona w ust. 1 pkt 1 może być zmniejszona do:

1) 2,5 m w świetle:

a) jeżeli w pomieszczeniu zatrudnionych jest nie więcej niż 4 pracowników, a na każdego z nich przypada co najmniej po 15 m³ wolnej objętości pomieszczenia lub

b) w pomieszczeniu usługowym lub produkcyjnym drobnej wytwórczości mieszczącym się w budynku mieszkalnym, jeżeli przy wykonywanych pracach nie występują pyły lub substancje szkodliwe dla zdrowia, hałas nie przekracza dopuszczalnych wartości poziomu dźwięku w budynkach mieszkalnych, określonych w Polskich Normach, a na jednego pracownika przypada co najmniej 15 m3 wolnej objętości pomieszczenia;

2) 2,2 m w świetle — w dyżurce, portierni, kantorze, kiosku ulicznym, dworcowym i innym oraz w pomieszczeniu usytuowanym na antresoli otwartej do większego pomieszczenia.

4. Wysokość pomieszczenia czasowej pracy nie może być mniejsza niż:

1) 2,2 m w świetle — jeżeli w pomieszczeniu nie występują czynniki szkodliwe dla zdrowia;

2) 2,5 m w świetle — jeżeli w pomieszczeniu prowadzone są prace powodujące występowanie czynników szkodliwych dla zdrowia.

5. W pomieszczeniu o stropie pochyłym wymagania określone w ust. 1, 3 i 4 stosuje się do średniej wysokości pomieszczenia, przy czym w najniższym miejscu wysokość pomieszczenia nie może być mniejsza w świetle niż 1,9 m (licząc od poziomu podłogi do najniżej położonej części konstrukcyjnej sufitu).

Opinia

Wysokość pomieszczeń na podstawie Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie

A. Sposób liczenia wysokości

Minimalną wysokość pomieszczeń określa § 72 rozporządzenia. Zgodnie z adnotacją oznaczoną *:

Przy stropach pochyłych jest to wysokość średnia liczona między największą a najmniejszą wysokością pomieszczenia, lecz nie mniejszą niż 1,9 m. Przestrzeni o wysokości poniżej 1,9 m nie zalicza się do odpowiadającej przeznaczeniu danego pomieszczenia.

Na podstawie powyższego zapisu należy przyjąć, że w obrębie jednego pomieszczenia mogą występować trzy przestrzenie:

a. Przestrzeń pod stropem płaskim. Jej wysokość jest równa prześwitowi pomiędzy posadzką pomieszczenia a wykończonym spodem stropu.

b. Przestrzeń pod stropem pochyłym. Jej wysokość to średnia liczona między największą a najmniejszą wysokością pomieszczenia, lecz nie mniejszą niż 1,9 m.

c. Przestrzeń pod stropem pochyłym o wysokości poniżej 1,9m, która nie zalicza się do odpowiadającej przeznaczeniu danego pomieszczenia.

W tej sytuacji dopuszczalne są dwa sposoby sprawdzania wysokości pomieszczenia: oddzielnie dla przestrzeni pod stropem płaskim i pod stropem pochyłym; łącznie dla obu fragmentów stropu.

Przy czym w drugim przypadku jako wysokość średnią należy przyjąć średnia ważoną, czyli średnia, w której poszczególnym elementom przypisywane są różne wagi (znaczenia) w ten sposób, że elementy o większej wadze mają większy wpływ na średnią. W omawianym przypadku znaczenie poszczególnych wysokości zależne jest od powierzchni na jakiej występują. W szczególnym przepadku, gdy pomieszczenie ma taki sam przekrój na całej długości, może to być też sposób liczenia zaprezentowany przez autora nadesłanego pytania.

Opisany w pytaniu sposób liczenia wysokości, zaproponowany przez inspektora w Wojewódzkim Inspektoracie Sanitarnym, jako średniej arytmetycznej wysokości najniższej i najwyższej, niezależnie od powierzchni na jakiej występują, jest nieprawidłowy. Jego zastosowanie skutkowało by rozwiązaniami patologicznymi, takimi jak punktowe podwyższenie wysokości pomieszczenia w celu zrównoważenia za niskiej wysokości występującej na zasadniczej większości powierzchni.

B. Możliwość występowania przestrzeni nienormatywnych

Zgodnie z adnotacją oznaczoną *, dopuszcza się występowanie w pomieszczeniu przestrzeni nienormatywnych o wysokości poniżej 1,9m. Tym bardziej należy uznać, że dopuszczalne jest również występowanie przestrzeni nienormatywnych o wysokości powyżej 1,9m.

Pomieszczenie przedstawione w pytaniu jest zasadniczo pomieszczeniem ze stropem płaskim i posiada wysokość 265 cm. Przestrzeni tej towarzyszy przestrzeń ze stropem pochyłym. W przypadku, gdy pełni ona zasadniczą funkcję pomieszczenia jej średnia wysokość powyżej 1,9 m powinna spełniać wymagania określone w tabeli.

W sytuacji jednak, gdy jest to przestrzeń niejako ponadnormatywna, zaś normalne użytkowanie pomieszczenia jest możliwe bez jej wykorzystania, można uznać. że jej wysokość może być mniejsza niż wymagana w § 72. W przypadku przeciwnym w celu spełnienia wymogów normatywnych konieczne byłoby zabudowanie fragmentu wolnej przestrzeni pod stropem pochyłym. Prowadziło by to do obniżenia standardu pomieszczenia i komfortu jego użytkowania.

2. Wysokość pomieszczeń na podstawie Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

A. Sposób liczenia wysokości

Zgodnie § 20, ustęp 5. rozporządzenia:

W pomieszczeniu o stropie pochyłym wymagania określone w ust. 1, 3 i 4 stosuje się do średniej wysokości pomieszczenia, przy czym w najniższym miejscu wysokość pomieszczenia nie może być mniejsza w świetle niż 1,9 m (licząc od poziomu podłogi do najniżej położonej części konstrukcyjnej sufitu).

Rozporządzenie podaje zatem sposób liczenia wysokości w pomieszczeniu o stropie pochyłym. Nie precyzuje jednak jak liczyć wysokość pomieszczeń, w których występuje nie tylko strop pochyły ale też i strop płaski. Dla takich pomieszczeń przez analogię można przyjąć sposób liczenia opisany w pkt. 1.

B. Możliwość występowania przestrzeni nienormatywnych

Wymagania rozporządzenia odnoszą się do pomieszczeń pracy, czyli pomieszczeń przeznaczonych na pobyt pracowników, w których wykonywana jest praca.

Zgodnie z § 72 Powierzchnia i wysokość pomieszczeń pracy, ust. 2.:

Na każdego z pracowników jednocześnie zatrudnionych w pomieszczeniach stałej pracy powinno przypadać co najmniej 13 m3 wolnej objętości pomieszczenia oraz co najmniej 2 m2 wolnej powierzchni podłogi (niezajętej przez urządzenia techniczne, sprzęt itp.).

Na tej przestrzeni pomieszczenie powinno posiadać wysokość określoną w rozporządzeniu.

Podobnie jednak jak opisano to w pkt. 1 niniejszej opinii dopuszczalne jest występowanie przestrzeni ponadnormatywnych, których wysokość nie spełnia wymogów rozporządzenia, nie może być ona mniejsza niż 1,9m.

Uwagi dodatkowe

Przy ustalaniu minimalnej wysokości pomieszczenia należy uwzględnić przepisy odrębne, w tym także dotyczące pomieszczeń służby zdrowia. Zagadnienia dotyczące wysokości pomieszczeń przy stropie pochyłym poruszają także opinie ZR 57 oraz ZR 140 Zespołu Rzeczoznawców przy Małopolskiej Okręgowej Izbie Architektów.

(Kst)

Niniejszy dokument nie stanowi oficjalnej wykładni przepisów prawa i nie może być stosowany jako podstawa prawna do rozstrzygnięć w indywidualnych sprawach. Opinie i propozycje zawarte w stanowiskach Małopolskiej Okręgowej Izby Architektów RP należy traktować jako materiał pomocniczy.

Kraków, 28 lutego 2020 r.