Od sierpnia 2024 roku zaczną obowiązywać zmiany przepisów budowlanych w zakresie akustyki budynków mieszkalnych. Nowelizacja będzie miała wpływ na pracę architektów i akustyków.
Nowelizacji ulegają dwa akty prawne:
- Rozporządzenie Ministra Rozwoju i Technologii z dnia 27 października 2023 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Rozwoju w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu budowlanego,
- Rozporządzenie Ministra Rozwoju i Technologii z dnia 27 października 2023 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie.
Pierwotnie rozporządzenia te miały zacząć obowiązywac od 1 kwietnia. Jednakże 27 marca 2024 Ministestwo opublikowało 2 rozporządzenia:
- Rozporządzenie Ministra Rozwoju i Technologii z dnia 27 marca 2024 r. w sprawie zmiany rozprządzenia zmieniającego rozporządzenie w sprawie waunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie [Dz. U. 2024 poz. 474],
- Rozporządzenie Ministra Rozwoju i Technologii z dnia 27 marca 2024 r. w sprawie zmiany rozporządzenia zmieniającego rozporządzenie w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu budowlanego [Dz.U. 2024 poz. 473].
W chwili obecnej zatem rozporządzenie ws. warunków technicznych w całości obwiązuje od 1 sierpnia, natomiast Rozporządzenie ws. zakresu i formy projektu budowlanego od 1 kwietnia, z wyłączeniem częsci dotyczącej analiz akustycznych. W zwązku z tym całosć zmian, o których opisane jest poniżej, wchodzi w życie dopiero od 1 sierpnia.
Nowelizacja wprowadza istotne modyfikacje w zakresie akustyki, mające wpływ na pracę zarówno architektów, jak i akustyków. W niniejszym artykule przeanalizujemy najważniejsze z nich, skupiając się na ich wpływie na projektowanie budynków mieszkalnych.
Zmiany zapisów w warunkach technicznych
Pierwszym krokiem będzie dokładne zbadanie zmian wprowadzonych w warunkach technicznych:
Przed zmianą
§ 326. 2. 1) ścian zewnętrznych, stropodachów, ścian wewnętrznych, okien w przegrodach zewnętrznych i wewnętrznych oraz drzwi w przegrodach wewnętrznych – od dźwięków powietrznych
Po zmianie
§ 326. 2. 1) ścian zewnętrznych, stropodachów, ścian wewnętrznych, okien w przegrodach zewnętrznych i wewnętrznych oraz drzwi w przegrodach wewnętrznych – od dźwięków powietrznych, z tym że drzwi wejściowe do mieszkania z klatki schodowej lub korytarza komunikacji ogólnej powinny mieć izolacyjność akustyczną nie mniejszą niż 37 dB
Nowelizacja wprowadza dodatkowo minimalną izolacyjność akustyczną na poziomie 37 dB dla drzwi wejściowych do mieszkania. Zmiana ta ma na celu zapewnienie większego komfortu akustycznego mieszkańcom i ograniczenie hałasu przenikającego z zewnątrz. Nie napisano niestety, o jaki parametr chodzi, co może być przyczyną wątpliwości.
Norma PN-B-02151-3:2015 określa izolacyjność akustyczną drzwi między klatką schodową a mieszkaniem w zależności od tego, czy znajduje się w nim przedpokój:
- RA1R ≥ 30 dB, w przypadku gdy w mieszkaniu znajduje się przedpokój oddzielony drzwiami od pozostałej części mieszkania;
- RA1R ≥ 35 dB w sytuacjach innych niż powyższa (brak przedsionka).
Zgodnie z definicją normy PN-B-0251-3:2015 zależność między wskaźnikiem RA1 oraz RA1R (wskaźnikiem projektowym) jest następująca:
RA1 = RA1R + 2 dB
W przypadku braku przedpokoju izolacyjność drzwi wejściowych musi wynosić RA1 ≥ 37 dB.
Ponieważ rozporządzenie nie precyzuje, jakim parametrem powinny się charakteryzować drzwi wejściowe, trudno jednoznacznie określić znaczenie tego przepisu. Może on wnosić niewiele, jeśli odnosi się do parametru RA1, lub faktycznie podnieść wymaganą izolacyjność o 2 dB, jeżeli dotyczy parametru RA1R. Jednak na podstawie uzasadnienia wprowadzenia nowych przepisów, w których odnoszono się do wskaźników o wartości 30 oraz 35 dB, wnioskujemy że chodzi o parametr RA1R.
Przed zmianą
§ 326. po ust. 4
Po zmianie
4a. Ściany wewnętrzne i stropy oddzielające lokale mieszkalne w budynku mieszkalnym jednorodzinnym powinny spełniać wymagania akustyczne jak dla przegród między lokalami mieszkalnymi w budynku mieszkalnym wielorodzinnym określone w Polskiej Normie dotyczącej wymaganej izolacyjności akustycznej przegród w budynkach
Nowelizacja precyzuje wymagania dotyczące izolacyjności akustycznej przegród w budynkach jednorodzinnych dwulokalowych, popularnych w zabudowie szeregowej. Dotychczasowe przepisy budziły wątpliwości, nie określając jasno, czy należy stosować wyższe standardy jak dla zabudowy bliźniaczej, czy niższe jak dla budynku jednorodzinnego. Interpretacja PKN wskazywała na wyższe wymagania, ale brakowało szczegółowych wytycznych projektowych.
Zmiana porządkuje kwestie izolacyjności akustycznej w budynkach szeregowych, co jest korzystne z punktu widzenia komfortu akustycznego mieszkańców. Klarowne określenie wymagań i wytycznych projektowych w tym zakresie z pewnością ułatwi pracę specjalistom.
Przed zmianą
326. po ust. 4
Po zmianie
4b. W budynku mieszkalnym:
- jednorodzinnym z dwoma lokalami,
- jednorodzinnym w zabudowie szeregowej lub bliźniaczej,
- wielorodzinnym
- wykonywanie robót budowlanych w lokalu nie może pogorszyć wymagań akustycznych określonych w analizie w zakresie rozwiązań technicznych i materiałowych mających na celu spełnienie wymagań akustycznych, o której mowa w przepisach wydanych na podstawie art. 34 ust. 6 pkt 1 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane
Do tej pory przepisy nie precyzowały, że roboty budowlane nie mogą pogarszać izolacyjności akustycznej. Właściciele mieszkań, dokonując zmian lokatorskich (np. przesuwając ściany lub instalując warstwy wykończeniowe podłogi), często nie dbają o odpowiednią izolację akustyczną, co prowadzi do problemów z przenoszeniem dźwięków. Nowelizacja jasno określa, że żadne zmiany lokatorskie ani prace wykończeniowe nie mogą obniżać projektowanych warunków akustycznych.
Istotne jest, że nie wolno pogorszyć warunków akustycznych określonych w analizie – w zakresie rozwiązań technicznych i materiałowych. Przepis nie odwołuje się do normy, tylko do wymagań analizy. Przykładowo, jeśli przewidywała ona, że ściana międzylokalowa, przy zastosowaniu określonych rozwiązań technicznych, ma spełnić warunek R'A1 ≥ 50 dB (minimalne wymagania normy PN-B-02151-3:2015), to w myśl nowego zapisu nie dopuszcza się zmniejszenia wartości poniżej R'A1 = 50 dB.
Zapis ten otwiera również furtkę do tego, aby stosować wyższe wymagania akustyczne. Jeżeli w analizie akustycznej wymagania zostaną postawione na poziomie R'A1 = 55 dB, prace budowlane nie będą mogły pogorszyć warunków do wartości poniżej R'A1 = 55 dB, mimo że wymagana przez normę izolacyjność to tylko R'A1 = 50 dB.
Ten zapis może budzić pewne kontrowersje, ponieważ analiza na etapie projektu zawsze wiąże się z niepewnością obliczeniową. Jaśniejsze byłoby odniesienie się do wyników pomiaru terenowego, ale wymagałoby to wprowadzenia odbiorów akustycznych budynków lub innych regulacji. W obecnej chwili trudno będzie jednoznacznie sprawdzić, jak roboty budowlane wpłynęły na izolacyjność akustyczną.
Warunki techniczne – nowe normy
W nowelizacji zaktualizowano normy powołane w załączniku do warunków technicznych. Poniżej przedstawiamy zmiany w tym zakresie i ich wpływ na projektowanie budynków.
Przed zmianą
PN-B-02151-02:1987
Po zmianie
PN-B-02151-2:2018-01
Norma PN-B-02151-2:2018 w znacznym stopniu zaostrza wymagania dotyczące dopuszczalnych poziomów hałasu w pomieszczeniach. Najważniejsze z nich to:
1. Zmiana stałej czasowej SLOW na FAST.
Stała czasowa określa, jak szybko miernik poziomu dźwięku reaguje na zmiany natężenia hałasu. Do tej pory stosowanie stałej czasowej SLOW powodowało, że mierniki reagowały wolniej na nagłe zmiany, np. na uderzenia bramki przeciwpożarowej. W rezultacie pomiary hałasu nieustalonego (przykładowo – generowanego przez spuszczanie wody w kanalizacji) wykazywały niższe wartości w porównaniu z pomiarami ze stałą czasową FAST.
Różnica w odczytach może wynosić około 3–4 dB, a 3 dB odpowiada podwojeniu energii akustycznej. Ma to duże znaczenie dla doboru i zabezpieczeń urządzeń technicznych w budynkach, czyli m.in. dla:
- wibroizolacji wciągarki do windy i prowadnic;
- samozamykaczy i elektrozaczepów w drzwiach;
- rur kanalizacyjnych w szachtach.
Nowelizacja stałych czasowych spowoduje bardziej niekorzystne wyniki pomiarów hałasu nieustalonego, co może prowadzić do konieczności modyfikacji projektów i zastosowania lepszych rozwiązań technicznych w budynkach.
2. Brak czasu odniesienia dla poziomu równoważnego i pór doby
W normie PN-B-02151-2:1987 poziom dźwięku równoważnego (uśredniony w czasie) określano w pełnym czasie odniesienia. Obejmował on 8 najbardziej niekorzystnych godzin w ciągu dnia i 0,5 godziny w nocy.
Dopuszczalny poziom dźwięku równoważnego LAeq w lokalach mieszkalnych wynosił 35 dBA w dzień i 25 dBA w nocy. Oznaczało to, że hałas o LAeq = 50 dBA w pokoju mieszkalnym mógł trwać 900 sekund w ciągu dnia i 5 sekund w nocy, nie przekraczając normy. Dawało to spore możliwości dla generowania hałasów stałych i przerywanych, np. testowania wentylacji oddymiającej raz w miesiącu lub używania jej do przewietrzania garażu.
Nowelizacja normy nie uwzględnia czasu odniesienia, ale skupia się na cyklach pracy urządzenia. Zmierzony poziom cyklu LAeq = 50 dBA oznacza przekroczenie normy o 25 dB zarówno w dzień, jak i w nocy, ponieważ nie ma zróżnicowania poziomów dźwięku dla różnych pór doby. Z jednej strony ułatwia to pracę akustykom (mniej pomiarów w nocy), ale z drugiej – stawia większe wyzwanie projektantom w kwestii hałasu generowanego przez instalacje.
3. Uwzględnienie oceny hałasu niskoczęstotliwościowego i impulsowego
Do tej pory pomiary wykonywało się z ważeniem krzywą częstotliwościową A, która w przybliżeniu odpowiada temu, jak słyszy człowiek. Ma ona jednak pewne wady, ponieważ nie uwzględnia uciążliwości hałasu. Pewne jego rodzaje, np. skrobanie paznokciami po tablicy i szum morza, mogą mieć ten sam poziom dźwięku, ale ich uciążliwość będzie całkowicie inna.
Nowelizacja normy uwzględnia uciążliwość hałasu, wprowadzając korekty dla hałasu impulsowego (np. trzaśnięcie drzwiami), tonalnego (np. hałas pomp wody) i niskoczęstotliwościowego (np. wentylacja). W przypadku wystąpienia któregokolwiek z tych rodzajów hałasu do wyniku pomiaru dodaje się korektę o wartości k = 5 dB.
Przed zmianą
PN-B-02156:1987
Po zmianie
PN-EN ISO 10052:2007
PN-EN ISO 16032:2006
Nowe normy wprowadzają zupełnie inną technikę pomiaru, uwzględniającą m.in. hałas niskoczęstotliwościowy w narożnikach pomieszczeń, czas pogłosu oraz analizę częstotliwościową sygnału. Z perspektywy akustyków jest to znacząca zmiana, jednak bez przeprowadzenia wielu badań trudno na tym etapie jednoznacznie stwierdzić, czy nowy sposób oceny wpłynie na proces projektowania.
Przed zmianą
PN-EN ISO 140-4:2000
Po zmianie
PN-EN ISO 16283-1:2014-05,
PN-EN ISO 16283-1:2014-05/A1:2018-02
Zmiany normy dotyczące izolacyjności przegród wewnętrznych mają charakter kosmetyczny i nie wpłyną na proces projektowania. Jest to korzystna zmiana, ponieważ do tej pory norma PN-B-02151-3:2015 zalecała badania zgodne z PN-EN ISO 16283-1:2014-05, podczas gdy warunki techniczne wciąż opierały się na starej normie PN-EN ISO 140-4. Taka niespójność generowała pewne niejasności, więc ujednolicenie zapisów jest krokiem we właściwym kierunku. Teraz pozostaje oczekiwać wdrożenia kolejnych norm z serii PN-EN ISO 16283. Być może nastąpi to przy kolejnej nowelizacji.
Szczegółowy zakres i forma projektu budowlanego
W całym rozporządzeniu znajdziemy tylko jedną zmianę mającą wpływ na projektowanie i akustykę budowlaną. Jest to jednak zmiana o dużym znaczeniu:
Przed zmianą
§ 23 Część opisowa projektu technicznego obejmuje co najmniej:
4) rozwiązania konstrukcyjno-materiałowe wewnętrznych i zewnętrznych przegród budowlanych
Po zmianie
§ 23 Część opisowa projektu technicznego obejmuje co najmniej:
4a) analizę w zakresie rozwiązań technicznych i materiałowych, mających na celu spełnienie wymagań akustycznych wynikających z przepisów wydanych na podstawie art. 7 ust. 2 pkt 1 ustawy, zawierającą w szczególności informację o:
- a) poziomie hałasu w sąsiedztwie budynku,
- b) poziomie wymaganych izolacyjności akustycznych przegród w budynku, w tym dla przegród pomiędzy lokalami, okien, drzwi wejściowych do lokali,
- c) wyrobach budowlanych zapewniających wymaganą izolacyjność akustyczną przegród, o których mowa w lit. b,
- d) dopuszczalnym poziomie hałasu oraz dźwięku przenikających do w pomieszczeń budynku oraz o sposobie spełnienia tych wymagań
– w przypadku budynku mieszkalnego jednorodzinnego z dwoma lokalami, budynku mieszkalnego jednorodzinnego w zabudowie szeregowej lub bliźniaczej lub budynku mieszkalnego wielorodzinnego
W skrócie – nowelizacja wprowadza obowiązek wykonania „analizy akustycznej” na etapie projektu technicznego dla każdego budynku jednorodzinnego dwulokalowego, szeregowego, bliźniaka, a także budynku wielorodzinnego. To prawdopodobnie największa i najważniejsza zmiana spośród wszystkich. Dotychczas, ze względu na koszty, tego typu analizy często pomijano w przypadku budynków szeregowych, co – jak pokazują liczne skargi mieszkańców – prowadziło do problemów akustycznych. Mamy nadzieję, że nowe przepisy przyczynią się do poprawy komfortu życia i zmniejszenia liczby reklamacji.
© Falcon Acoustics
Na co zwrócić uwagę, aby ocenić poprawność analizy akustycznej?
Więcej informacji na ten temat znajdziesz TUTAJ
Popatrzmy na poszczególne punkty, które musi zawierać analiza:
a) „zakładanym poziomie hałasu zewnętrznego oddziałującego na budynek”
Rozporządzenie nie wskazuje precyzyjnie sposobu określania poziomu hałasu zewnętrznego. Istnieją jednak trzy podstawowe metody opisane w normie PN-B-02151-3:2015: mapy akustyczne, symulacje hałasu i pomiary. Wybór odpowiedniej metody zależy od wielkości inwestycji i rodzaju występującego hałasu.
Chociaż mapy akustyczne stanowią najprostszy sposób na określenie hałasu zewnętrznego, wiążą się z szeregiem ograniczeń i rzadko kiedy w wystarczającym stopniu spełniają potrzeby analizy akustycznej. Nawet norma PN-B-02151-3:2015 wyraźnie stwierdza:
Jeżeli do wyznaczenia [hałasu zewnętrznego – przyp. autora] korzysta się z mapy akustycznej danego terenu, to do wartości przyjętych z mapy należy wprowadzić ewentualną poprawkę uwzględniającą zmiany poziomu hałasu zewnętrznego na wysokości powyżej 4 m, oraz zmiany związane z lokalnymi warunkami rozprzestrzeniania się dźwięku, określone na podstawie obliczeń lub/i uzupełniających pomiarów akustycznych.
Zdecydowanie lepszym rozwiązaniem jest przeprowadzenie własnych pomiarów hałasu i/lub natężenia ruchu. Pozwoli to na dokładne określenie rozkładu hałasu na elewacji budynku i optymalizację izolacyjności akustycznej okien. W przypadku niewielkich inwestycji zlokalizowanych w cichych okolicach pomiary mogą nie być konieczne, jednak w większości sytuacji zaleca się ich wykonanie lub przeprowadzenie symulacji hałasu.
b) „poziomie wymaganych izolacyjności akustycznych przegród w budynku, w tym dla przegród pomiędzy lokalami, okien, drzwi wejściowych do lokali”
Ten punkt jasno nakazuje określenie wymagań dla przegród wewnętrznych i zewnętrznych. Norma PN-B-02151-3:2015 precyzuje te wymagania, dlatego należy je przytoczyć i określić, które z nich są w danym przypadku istotne.
c) „wyrobach budowlanych zapewniających wymaganą izolacyjność akustyczną przegród, o których mowa w lit. b”
Ten zapis nakazuje wprost, żeby wpisywać, jakie wyroby budowlane spełniają wymagania izolacyjności akustycznej dla przegród wewnętrznych i zewnętrznych, określone w poprzednim punkcie. Chociaż przedstawienie obliczeń nie jest obligatoryjne w myśl przepisu, ich poprawne wykonanie jest niezbędne do rzetelnej oceny, czy dany materiał spełni te wymagania. Wynika to z faktu, że:
- wyniki badań laboratoryjnych, udostępniane przez producentów, nie uwzględniają przenoszenia bocznego dźwięku między pomieszczeniami, które ma miejsce w rzeczywistych warunkach. Norma PN-B-02151-3:2015 nakazuje uwzględnienie tego zjawiska;
- izolacyjność przegród zewnętrznych musi zostać obliczona z uwzględnieniem poziomu hałasu zewnętrznego, wypadkowej izolacyjności wszystkich elementów przegrody, ich liczby i powierzchni.
Dopiero poprawne wykonanie obliczeń gwarantuje spełnienie wymagań normy PN-B-02151-3:2015.
d) „dopuszczalnym poziomie hałasu oraz dźwięku przenikających do pomieszczeń budynku oraz o sposobie spełnienia tych wymagań – w przypadku budynku mieszkalnego jednorodzinnego z dwoma lokalami, budynku mieszkalnego jednorodzinnego w zabudowie szeregowej lub bliźniaczej lub budynku mieszkalnego wielorodzinnego”
Ten punkt precyzyjnie nakazuje określenie dopuszczalnych poziomów dźwięku, generowanych przez wyposażenie techniczne budynku, oraz wskazanie sposobu spełnienia tych wymagań. Konieczne jest zatem przeprowadzenie analizy, w której projektant akustyk udowodni, że zastosowano odpowiednie środki ochrony.
Należy jednak zwrócić uwagę na pewną niejednoznaczność tego punktu. Polskie przepisy nie definiują norm do przeprowadzania obliczeń ani wytycznych dotyczących izolacji urządzeń technicznych w budynkach. W związku z tym analiza będzie w dużej mierze opierać się na doświadczeniu empirycznym projektanta oraz deklaracjach producenta.
Podsumowanie
W artykule przedstawiono najważniejsze zmiany odnoszące się do rozporządzenia w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu budowlanego oraz do warunków technicznych.
Nowe regulacje nakładają na projektantów szereg obowiązków, wzmacniając i ujednolicając współpracę akustyków z architektami. Niestety, brak szczegółowych wyjaśnień i komentarzy może prowadzić do niejednoznacznej interpretacji przepisów przez różne urzędy.
Mimo pewnych niedogodności zespół Falcon Acoustics jest w pełni przygotowany na nowe wyzwania. Dysponujemy wiedzą i doświadczeniem niezbędnym do tego, aby sprostać wszystkim wymaganiom i zapewnić naszym Klientom komfort akustyczny na najwyższym poziomie. Potrzebujesz analizy akustycznej? Skontaktuj się z profesjonalnymi akustykami.
Potrzebujesz analizy akustycznej?
Skontaktuj się z profesjonalistami – KLIKNIJ TUTAJ
