Warunki techniczne

Treść zapytania

Projektuję budynek wielorodzinny 6-cio kondygnacyjny, ilość mieszkań w całym budynku wynosi 24. W § 193. Ust. 2 jest napisane, że przynajmniej jeden dźwig, w takim budynku powinien być przystosowany do przewozu między innymi chorych na noszach. Według mojej interpretacji kabina o wymiarach 1,1 na 1,4 m (przystosowana do przewozu osób niepełnosprawnych) nie spełnia wymogu kabiny przystosowanej do przewozu chorych na noszach. Wywiązał się spór między inwestorami a mną o min. wymiary windy w budynku wielorodzinnym. Przytoczyli wiele przykładów z naszej okolicy takich budynków wielorodzinnych z windami o wymiarach 1,1 na 1,4 m. Proszę o odpowiedź czy takie wymiary wg przepisów są wystarczające.

Podstawa prawna

Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (stan na 01.01.2018 r.).

Opinia

§ 54.

1. Budynek użyteczności publicznej, budynek mieszkalny wielorodzinny, budynek zamieszkania zbiorowego, z wyłączeniem budynków zamieszkania zbiorowego na terenach zamkniętych, oraz każdy inny budynek mający najwyższą kondygnację z pomieszczeniami przeznaczonymi na pobyt więcej niż 50 osób, w których różnica poziomów posadzek pomiędzy pierwszą a najwyższą kondygnacją nadziemną, niestanowiącą drugiego poziomu w mieszkaniu dwupoziomowym, przekracza 9,5 m, a także mający dwie lub więcej kondygnacji nadziemnych budynek opieki zdrowotnej i budynek opieki społecznej, należy wyposażyć w dźwig osobowy.

2. W budynku mieszkalnym wielorodzinnym, budynku zamieszkania zbiorowego oraz budynku użyteczności publicznej, wyposażonym w dźwig, należy zapewnić dojazd z poziomu terenu i dostęp na wszystkie kondygnacje użytkowe osobom niepełnosprawnym.

§ 193.

1. W budynkach, o których mowa w § 54 ust. 1 i 2, liczbę i parametry techniczno–użytkowe dźwigów należy ustalać z uwzględnieniem przeznaczenia budynku, jego wysokości oraz liczby i rodzaju użytkowników.

2. Co najmniej jeden z dźwigów służących komunikacji ogólnej w budynku z pomieszczeniami przeznaczonymi na pobyt ludzi, a także w każdej wydzielonej w pionie, odrębnej części (segmencie) takiego budynku, powinien być przystosowany do przewozu mebli, chorych na noszach i osób niepełnosprawnych.

2 a. Kabina dźwigu osobowego dostępna dla osób niepełnosprawnych powinna mieć szerokość co najmniej 1,1 m i długość 1,4 m, poręcz na wysokości 0,9 m oraz tablicę przyzywową na wysokości od 0,8 m do 1,2 m w odległości nie mniejszej niż 0,5 m od naroża kabiny z dodatkowym oznakowaniem dla osób niewidomych i informacją głosową.

Zgodnie z § 54 ust. 1 i 2 warunków technicznych budynek mieszkalny wielorodzinny 6-cio kondygnacyjny, a więc posiadający większą niż 9,5 m różnicę poziomów posadzek pomiędzy pierwszą a najwyższą kondygnacją nadziemną, należy wyposażyć w dźwig osobowy zapewniający dostęp do wszystkich kondygnacji osobom niepełnosprawnym. Paragraf 193 ust. 2 stanowi z kolei, że przynajmniej jeden dźwig w każdej odrębnej części takiego budynku powinien być przystosowany do przewozu mebli, chorych na noszach i osób niepełnosprawnych. Tak więc, przynajmniej jeden dźwig w projektowanym budynku mieszkalnym wielorodzinnym winien spełniać te wymagania. Oznacza to, że minimalne wymiary wewnętrzne kabiny powinny wynosić 110 na 210 cm, a wyposażenie takiego dźwigu powinno być zgodne z zapisami § 193 ust. 2a.

(WD)

Niniejszy dokument nie stanowi oficjalnej wykładni przepisów prawa i nie może być stosowany jako podstawa prawna do rozstrzygnięć w indywidualnych sprawach. Opinie i propozycje zawarte w stanowiskach Małopolskiej Okręgowej Izby Architektów RP należy traktować jako materiał pomocniczy.

Kraków, 16 stycznia 2019 roku

Treść pytania

Czy można zmianę urządzenia umożliwiającego osobom niepełnosprawnym korzystanie z obiektu (np. podnośnik schodowy na windę) potraktować jako zmianę nieistotną? Zmiana tego urządzenia w rzeczywistości nie zmienia dostępności do obiektu osobom niepełnosprawnym.

Czy rezygnacja z zaprojektowanej już windy objętej pozwoleniem na budowę w budynku, w którym różnica posadzek nie przekracza 9,5 i nie ma obowiązku zainstalowania windy (par. 54 ust. 1 WT), może zostać potraktowana jako zmiana nieistotna?

Jeżeli projekt dotyczy jedynie nadbudowy istniejącego budynku o jedną kondygnację lub zmiany sposobu użytkowania poddasza na funkcję mieszkalną, gdzie budynek zgodnie z par. 55 ust. 3 nie wymaga wyposażenia w dźwig, to czy projekt winien również obejmować udostępnienie pierwszej kondygnacji naziemnej parter – poza opracowaniem) dla osób niepełnosprawnych?

Czy zasadne jest żądanie urzędu, aby winda zaprojektowana w obiekcie, gdzie wprowadzenie dostępności dla osób niepełnosprawnych nie jest wymagane przepisami prawa (par. 54 ust. 1 lub 55 ust. 2 lub par. 55 ust. 3), spełniała zapisy par. 193 ust. 2a?

Podstawy prawne

[1] Ustawa Prawo Budowlane t.j. z 7 lipca 2020 r. (Dz.U. z 2020 r. poz. 1333 z późn. zm.)

[...]

Art. 5

1. Obiekt budowlany jako całość oraz jego poszczególne części, wraz ze związanymi z nim urządzeniami budowlanymi należy, biorąc pod uwagę przewidywany okres użytkowania, projektować i budować w sposób określony w przepisach, w tym techniczno-budowlanych, oraz zgodnie z zasadami wiedzy technicznej, zapewniając:

[...]

4) niezbędne warunki do korzystania z obiektów użyteczności publicznej i mieszkaniowego budownictwa wielorodzinnego przez osoby niepełnosprawne, o których mowa w art. 1 Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych, sporządzonej w Nowym Jorku 13 grudnia 2006 r. (Dz.U. z 2012 r. poz. 1169 oraz z 2018 r. poz. 1217), w tym osoby starsze;

[...]

Art. 35

1. Przed wydaniem decyzji o pozwoleniu na budowę lub odrębnej decyzji o zatwierdzeniu projektu zagospodarowania działki lub terenu oraz projektu architektoniczno-budowlanego organ administracji architektoniczno-budowlanej sprawdza:

1) zgodność projektu zagospodarowania działki lub terenu oraz projektu architektoniczno-budowlanego z:

a) ustaleniami miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego i innymi aktami prawa miejscowego albo decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu w przypadku braku miejscowego planu,
b) wymaganiami ochrony środowiska, w szczególności określonymi w decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, (…
c) ustaleniami uchwały o ustaleniu lokalizacji inwestycji mieszkaniowej;

2) zgodność projektu zagospodarowania działki lub terenu z przepisami, w tym techniczno-budowlanymi;

3) kompletność projektu zagospodarowania działki lub terenu oraz projektu architektoniczno-budowlanego [...]

Art. 36a

5. Istotne odstąpienie od zatwierdzonego projektu zagospodarowania działki lub terenu lub projektu architektoniczno-budowlanego lub innych warunków pozwolenia na budowę stanowi odstąpienie w zakresie:

[...]

3) warunków niezbędnych do korzystania z obiektu budowlanego przez osoby niepełnosprawne, o których mowa w art. 1 Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych, sporządzonej w Nowym Jorku 13 grudnia 2006 r., w tym osoby starsze;

4) zmiany zamierzonego sposobu użytkowania obiektu budowlanego lub jego części;

[2] Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, (Dz.U.2019 r. poz. 1065. z późn. zm.) wraz historią wprowadzanych zmian w § 12

§ 54.

1. Budynek użyteczności publicznej, budynek mieszkalny wielorodzinny, budynek zamieszkania zbiorowego, z wyłączeniem budynków zamieszkania zbiorowego na terenach zamkniętych, oraz każdy inny budynek mający najwyższą kondygnację z pomieszczeniami przeznaczonymi na pobyt więcej niż 50 osób, w których różnica poziomów posadzek pomiędzy pierwszą a najwyższą kondygnacją nadziemną, niestanowiącą drugiego poziomu w mieszkaniu dwupoziomowym, przekracza 9,5 m, a także mający dwie lub więcej kondygnacji nadziemnych budynek opieki zdrowotnej i budynek opieki społecznej, należy wyposażyć w dźwig osobowy.

2. W budynku mieszkalnym wielorodzinnym, budynku zamieszkania zbiorowego oraz budynku użyteczności publicznej, wyposażanym w dźwigi, należy zapewnić dojazd z poziomu terenu i dostęp na wszystkie kondygnacje użytkowe osobom niepełnosprawnym.

[...]

§ 55

1. W budynku mieszkalnym wielorodzinnym niewyposażanym w dźwigi należy wykonać pochylnię lub zainstalować odpowiednie urządzenie techniczne, umożliwiające dostęp osobom niepełnosprawnym do mieszkań położonych na pierwszej kondygnacji nadziemnej oraz do kondygnacji podziemnej zawierającej stanowiska postojowe dla samochodów osobowych.

[...]

§ 193

1. W budynkach, o których mowa w § 54 ust. 1 i 2, liczbę i parametry techniczno-użytkowe dźwigów należy ustalać z uwzględnieniem przeznaczenia budynku, jego wysokości oraz liczby i rodzaju użytkowników.

2. Co najmniej jeden z dźwigów służących komunikacji ogólnej w budynku z pomieszczeniami przeznaczonymi na pobyt ludzi, a także w każdej wydzielonej w pionie, odrębnej części (segmencie) takiego budynku, powinien być przystosowany do przewozu mebli, chorych na noszach i osób niepełnosprawnych.

2a. Kabina dźwigu osobowego dostępna dla osób niepełnosprawnych powinna mieć szerokość co najmniej 1,1 m i długość 1,4 m, poręcze na wysokości 0,9 m oraz tablicę przyzywową na wysokości od 0,8 m do 1,2 m w odległości nie mniejszej niż 0,5 m od naroża kabiny z dodatkowym oznakowaniem dla osób niewidomych i informacją głosową.

3. W zabudowie śródmiejskiej w średniowysokim budynku mieszkalnym wielorodzinnym, mającym nie więcej niż 3 mieszkania dostępne z klatki schodowej na kondygnacji, dopuszcza się instalowanie dźwigu niespełniającego wymagań określonych w ust. 2, poza przystosowaniem go do potrzeb osób niepełnosprawnych.

4. Dźwigi przeznaczone dla ekip ratowniczych powinny spełniać wymagania określone w § 253 oraz w przepisach odrębnych dotyczących ochrony przeciwpożarowej.

Opinia Zespołu Rzeczoznawców przy MPOIA RP

Ad 1.

W pytaniu nie sprecyzowano, czy obiekt którego dotyczy pytanie to budynek określony w § 54. 1. WT.

Projektant ma prawo zastosować rozwiązanie techniczne nie tylko ze względu na wymóg wynikający z przepisów, ale także z innych przesłanek np. w celu podwyższenia/zmiany standardu użytkowania obiektu.

W takim przypadku parametry dodatkowych urządzeń, dodatkowych instalacji, dodatkowej izolacji itp. W żadnym wypadku nie powinny skutkować koniecznością stosowania kolejnych rozwiązań nie wymaganych w danego typie obiekcie. Konieczne jest natomiast spełnienie przez to dodatkowe rozwiązanie podstawowych warunków bezpieczeństwa ludzi oraz bezpieczeństwa samego obiektu.

W przypadku budynku określonego przez § 54.1: windę, urządzenie dźwigowe urządzenie podnośne, platformę, podnośnik schodowy należy zakwalifikować do urządzeń technicznych.

W takim przypadku zamiana urządzenia technicznego (w przeciwieństwie do zastosowania pochylni) nie jest zmianą istotną, ponieważ nie odstępuje się w zakresie „warunków niezbędnych”.

Wprowadzenie „zmiany istotnej” w rozumieniu art. 36a. Ustawy Prawo budowlane wymaga przeprowadzenia procedury pozyskania nowej decyzji administracyjnej, w trakcie której organ administracji budowlanej dokonuje czynności określonych art. 35.1. tej samej ustawy. Zakres weryfikacji / sprawdzenia jest stosunkowo wąski i w żadnym wypadku rodzaj urządzenia technicznego wewnątrz budynku nie podlega weryfikacji przez urząd administracji budowlanej. Całkowitą odpowiedzialność za zastosowane rozwiązanie ponosi projektant, zarówno na etapie pierwotnego projektu, jak i wprowadzenia zmiany. Zastosowanie windy wewnątrz budynku nie jest przedmiotem weryfikacji w procedurze administracyjnej, w przeciwieństwie do zmiany zagospodarowania terenu. Wprowadzenie lub usunięcie pochylni służącej dostępności budynku dla osób niepełnosprawnych podlega takiemu sprawdzeniu i równocześnie nie mieści się w ramach zmian nieistotnych, o których mowa w art. 36a.

Ad 2.

Rezygnacja z windy w tym przypadku nie jest „odstąpieniem istotnym”, bo nie jest odstąpieniem w zakresie „warunków niezbędnych”. Należy więc dokonać oceny w zakresie niezbędności lub zbędności rozwiązania. Odstąpienie od rozwiązania zbędnego w żadnym wypadku nie jest „zmianą istotną.”

Ad 3.

Rozporządzenie dotyczące formy i zakresu projektu budowlanego wskazuje wyłącznie na konieczność przedstawienia istotnych istniejących elementów w relacji do nowych lub przebudowywanych. Konieczność ta występuje wtedy, gdy „nowa część budynku” (w tym ta o zmienionym sposobie użytkowania) oraz istniejąca część na siebie oddziałują. W omawianym przypadku można przyjąć, że nadbudowa budynku nie ma wpływu na dostępność lokali mieszkalnych na najniższej kondygnacji. Jeśli zakres inwestycji jest tak ograniczony jak podano w pytaniu – nie podlega zmianie zagospodarowanie terenu – również dostępność budynku nie ulega zmianie.

Podanej tu zasady nie można jednak traktować zbyt szeroko. W istniejących budynkach tylko elementy nowoprojektowane i przebudowywane muszą być zgodne z obowiązującymi przepisami. Rzadko jednak dochodzi do takiej sytuacji, że przytoczona tu nadbudowa nie generuje konieczności zmian w pozostałej części budynku. Można przyjąć, że prawie zawsze jest to ingerencja co najmniej w instalację elektryczną i sanitarną. Problem niezbędnego zakresu zmian w budynku podlegającym m.in nadbudowie rozwiązano poprzez wprowadzenie konieczności uzgadniania projektu przez rzeczoznawcę ds. ppoż. Rzeczoznawca opiera się o tzw. dostępną wiedzę techniczną oraz wskazówki komendy głównej lub lokalnej. Odpowiedzialność za rozwiązania nadal spoczywa tylko na projektancie, jednak to rzeczoznawca wskazuje zakres zmian i dostosowania pozostałej nie przebudowywanej części budynku. Doświadczenie wskazuje, że najpierw sprawdzeniu a następnie dostosowaniu (wg potrzeb) podlegają elementy przynajmniej w obrębie strefy pożarowej, w której prowadzona będzie inwestycja. Zwykle sprawa dotyczy warunków ewakuacji, w tym wejścia do budynku.

Ad 4

Żądanie jest zasadne tylko jeśli winda ta pełni funkcje „urządzenia technicznego”, umożliwiającego dostęp osobom niepełnosprawnym do mieszkań położonych na pierwszej kondygnacji nadziemnej oraz do kondygnacji podziemnej zawierającej stanowiska postojowe dla samochodów osobowych" wymagane w par. 55 ust. 1.

W innym wypadku kiedy winda służy wyłącznie poprawie standardu – żądanie nie jest zasadne.

(KD)

Niniejszy dokument nie stanowi oficjalnej wykładni przepisów prawa i nie może być stosowany jako podstawa prawna do rozstrzygnięć w indywidualnych sprawach. Opinie i propozycje zawarte w stanowiskach Małopolskiej Okręgowej Izby Architektów RP należy traktować jako materiał pomocniczy.

Kraków, 13 października 2022 r.

Treść pytania

Zajmujemy się wykonaniem dokumentacji projektowej przebudowy budynku usługowego na budynek usługowo—mieszkalny wielorodzinny wraz ze zmianą sposobu użytkowania nieużytkowego strychu na poddasze mieszkalne. Budynek jest wpisany do rejestru zabytków. Dotychczas był użytkowany jako usługowy (3 kondygnacje nadziemne plus podpiwniczenie), przebudowujemy na usługowo—mieszkalny (wielorodzinny) w taki sposób, że:

• pater będzie przeznaczony pod usługi,
• I piętro pod powierzchnię usług biurowych,
• II piętro przebudowujemy na 4 lokale mieszkalne,
• nieużytkowy strych zmieniamy na poddasze mieszkalne — 2 lokale mieszkalne.

Łącznie w budynku będzie przebywać do 48 osób. Wysokości kondygnacji (zabytek) powodują, że pomiędzy parterem a posadzką poddasza jest różnica wysokości 11,8 m. Czy w tym przypadku bezwzględnie ma zastosowanie przepis § 54 odnoszący się do obowiązku stosowania dźwigów osobowych?

Kondygnacja parteru jest w pełni dostępna poprzez zastosowanie podjazdu dla osób niepełnosprawnych.

Dostęp do kondygnacja I piętra (usługi) i II piętra – mieszkania – w tym przeznaczone da osób z ograniczoną możliwością poruszania miałby być zapewniony poprzez stosowne urządzenia.

Czy w takim wypadku w odniesieniu do kondygnacji poddasza może mieć zastosowanie przepis § 194.1. „Dostęp do dźwigu powinien być zapewniony z każdej kondygnacji użytkowej. Nie dotyczy to kondygnacji nadbudowanej lub powstałej w wyniku adaptacji strychu na cele mieszkalne lub inne cele użytkowe". Dodam, iż inwestor rozważa etapowanie inwestycji i realizację mieszkań na poddaszu w końcowym jej etapie.

Podstawy prawne

§ 2.

1. Przepisy rozporządzenia stosuje się przy projektowaniu, budowie i przebudowie oraz przy zmianie sposobu użytkowania budynków oraz budowli nadziemnych i podziemnych spełniających funkcje użytkowe budynków, a także do związanych z nimi urządzeń budowlanych, z zastrzeżeniem § 135 ust. 10 oraz § 207 ust. 2.

§ 54.

1. Budynek użyteczności publicznej, budynek mieszkalny wielorodzinny, budynek zamieszkania zbiorowego, z wyłączeniem budynków zamieszkania zbiorowego na terenach zamkniętych, oraz każdy inny budynek mający najwyższą kondygnację z pomieszczeniami przeznaczonymi na pobyt więcej niż 50 osób, w których różnica poziomów posadzek pomiędzy pierwszą a najwyższą kondygnacją nadziemną, niestanowiącą drugiego poziomu w mieszkaniu dwupoziomowym, przekracza 9,5 m, a także mający dwie lub więcej kondygnacji nadziemnych budynek opieki zdrowotnej i budynek opieki społecznej, należy wyposażyć w dźwig osobowy.

[...]

§ 55

W budynku mieszkalnym wielorodzinnym niewyposażanym w dźwigi należy wykonać pochylnię lub zainstalować odpowiednie urządzenie techniczne, umożliwiające dostęp osobom niepełnosprawnym do mieszkań położonych na pierwszej kondygnacji nadziemnej oraz do kondygnacji podziemnej zawierającej stanowiska postojowe dla samochodów osobowych.
W niskim budynku zamieszkania zbiorowego i budynku użyteczności publicznej, niewymagającym wyposażenia w dźwigi, o których mowa w § 54 ust. 1, należy zainstalować urządzenia techniczne zapewniające osobom niepełnosprawnym dostęp na kondygnacje z pomieszczeniami użytkowymi, z których mogą korzystać. Nie dotyczy to budynków zamieszkania zbiorowego na terenach zamkniętych.
Dopuszcza się niewyposażenie w dźwigi budynku mieszkalnego wielorodzinnego do 5. kondygnacji nadziemnej włącznie, jeżeli wszystkie pomieszczenia na ostatniej kondygnacji są częścią mieszkań dwupoziomowych.
W istniejącym budynku mieszkalnym wielorodzinnym niewyposażonym w dźwigi, na którego budowę została wydana decyzja o pozwoleniu na budowę przed dniem 1 kwietnia 1995 r., na poddaszu usytuowanym bezpośrednio nad 4. kondygnacją nadziemną, dopuszcza się zmianę sposobu użytkowania pomieszczeń na mieszkania.

§ 194.

1. Dostęp do dźwigu powinien być zapewniony z każdej kondygnacji użytkowej. Nie dotyczy to kondygnacji nadbudowanej lub powstałej w wyniku adaptacji strychu na cele mieszkalne lub inne cele użytkowe. [...]

Opinia Zespołu Rzeczoznawców przy MPOIA RP

Pytająca wskazuje, że w projektowanym budynku przekroczona jest różnica 9,5 m poziomów posadzek pomiędzy pierwszą a najwyższą kondygnacją nadziemną, od której wyposażenie budynku w dźwig jest obligatoryjne. Wskazuje też, że inwestycja dotyczy przebudowy całego budynku oraz zmiany sposobu użytkowania co najmniej:

II piętra z funkcji usługowej na mieszkalną,
nieużytkowego strychu na poddasze mieszkalne.

Zgodnie § 2.1 WT zapisy rozporządzenia stosuje się między innymi przy przebudowie oraz zmianie sposobu użytkowania. W omawianym przypadku przebudowa dotyczy całego budynku, zaś zmiana sposobu użytkowania co najmniej II piętra i strychu. Przepisy rozporządzenia odnoszą się zatem do całego budynku. Budynek należy wyposażyć w dźwig.

W wypadku gdyby projektowana przebudowa dotyczyła któregoś z budynków wymienionych w § 54. 1. (budynek użyteczności publicznej, budynek mieszkalny wielorodzinny, budynek zamieszkania zbiorowego, z wyłączeniem budynków zamieszkania zbiorowego na terenach zamkniętych, oraz każdy inny budynek mający najwyższą kondygnację z pomieszczeniami przeznaczonymi na pobyt więcej niż 50 osób), zaś różnica między pierwszą a najwyższą kondygnacją nadziemną niestanowiącą drugiego poziomu w mieszkaniu dwupoziomowym nie przekraczała 9,5 m, wyposażenie w dźwig nie byłoby obligatoryjne.

Obowiązek wyposażenia w dźwig nie zaistniałby też w przypadku, gdyby inwestycja dotyczyła jedynie kondygnacji nadbudowanej lub powstałej w wyniku adaptacji strychu na cele mieszkalne lub inne cele użytkowe. Zgodnie z § 194. 1, z takiej kondygnacji dostęp do dźwigu nie musi być zapewniony.

(ŁS)

Niniejszy dokument nie stanowi oficjalnej wykładni przepisów prawa i nie może być stosowany jako podstawa prawna do rozstrzygnięć w indywidualnych sprawach. Opinie i propozycje zawarte w stanowiskach Małopolskiej Okręgowej Izby Architektów RP należy traktować jako materiał pomocniczy.

Kraków, 20 października 2022 r.