Wyróżnienie (ex aequo) w kategorii dyplom magisterski w
konkursie imienia prof. Zygmunta Majerskiego
autorka
Karolina Grzesista
promotr
dr Jan Kubec
uczelnia
Politechnika Śląska
opis autorski
Tytułowym Krajobrazem Przekształceń są tereny Kopalni Węgla Brunatnego Bełchatów, największej kopalni odkrywkowej w Polsce i jednej z największych w Europie. W roku 2050 rozpocznie się proces zalewania wyrobisk wodą. W roku, który jest symboliczną datą końca epoki węgla, poeksploatacyjne tereny Kopalni KWB zaczną znikać pod powierzchnią wody. Obszar ten po raz kolejny się przekształci — tym razem ze zdegradowanego w zrehabilitowany. W miejscu kopalni powstaną jeziora bełchatowskie.
Wprowadzane w projekcie działania można podzielić na dwa typy: działanie warstwowe oraz punktowe. Pierwsze z wymienionych odnosi się do skali makro, są to decyzje urbanistyczne, polegające na niewielkiej ingerencji w zastany krajobraz, działanie proekologiczne, skupiające się na poprawie jakości zdegradowanego środowiska czy wręcz świadome decyzje o wyznaczeniu terenów wyłączonych spod działań projektowych, miejsc przeznaczonych na procesy samoistne.
W skali architektonicznej projekt zakłada działanie punktowe. Oznacza to skumulowanie funkcji publicznych w jednym miejscu, w centralnej części zagospodarowania. Projektowana kubatura powstała jako element okalający drogę przecinającą taflę jeziora. Ma formę prostego pudełka, którego geometria została złamana poprzez obniżenie oraz częściowe zatopienie jej centralnej części. Takie działanie umożliwiło powstanie konstrukcji, będącej „pomostem” dla wody. Dzięki temu zyskujemy nowy brzeg oraz niwelujemy skalę projektowanej architektury, która staje się tłem dla odradzającej się do życia natury.
W projekcie została wtórnie wykorzystana stal z usuniętych taśmociągów oraz kopaliny towarzyszące. Funkcjonalnie obiekt został podzielony na trzy części: Muzeum KWB Bełchatów, Pustelnię oraz Edukatorium Przyrodnicze wraz z pomniejszymi funkcjami uzupełniającymi (restauracje, laboratoria, kawiarnie itd.). Elementem łączącym oba budynki są atria, które w Muzeum zostały wykorzystane do zaprezentowania w skali mikro krajobrazu bełchatowskiej pustyni, a w Edukatorium są wypełnione zielenią. Wokół budynku zaproponowano otwartą wystawę maszyn górniczych (zwałowarki i koparka) zastygłych w pracy reliktów minionej epoki.
Projektowana kubatura tworzy formę przerwanej linii, symbolizującej przerwaną ciągłość. Dwie części obiektu, jedną poświęconą poprzemysłowej przeszłości miejsca i drugą odnosząca się do jego proekologicznych aspiracji, scala woda, która, jako element obecny podczas powstawania węgla, a następnie pompowany podczas eksploatacji, domyka naturalny cykl tego miejsca, będąc równocześnie językiem jego transformacji.
