Store

architektura nadzoru

Zwykło się mówić, iż architektura to sztuka ograniczania przestrzeni. Wyznaczania granic między tym co wewnętrzne i zewnętrzne, tym co prywatne i publiczne, tym co dostępne i niedostępne. W kontekście rozmowy o tworzeniu architektury penitencjarnej bądź architektury budynków o zaostrzonej kontroli (rozmowy, która pojawia się bardzo sporadycznie na forach architektonicznych), słowo „ograniczanie” nabiera znaczenia szczególnego, w którym ów aspekt tworzenia barier, dostępności i niedostępności wysuwa się na plan pierwszy. Ograniczenie w tym przypadku ma za zadanie nie tyle kształtować przestrzeń, co ludzi — ich zachowania, interakcje, skłonność do podporządkowania się regułom. Tymczasem w szerszym kontekście jest to architektura przede wszystkim prospołeczna, której zadaniem jest przywracać człowieka, jako podmiotu, społeczeństwu — resocjalizować, wychowywać, wspierać w wychowywaniu.

W publikacjach, na które trafią Państwo w bieżącym numerze pisma nie sposób nie zauważyć pewnego kontrastu — kontrastu świadomie zaakcentowanego, potwierdzającego fakt kolosalnej rozbieżności, przede wszystkim formalnej i estetycznej, pomiędzy architekturą penitencjarną w Polsce i za granicą; fakt, który (rzekłby niejeden postępowy architekt) wskazywałby na to, że mamy sporo do nadrobienia bądź (rzekłby przeciętny mieszkaniec Polski) pozostajemy w zdrowy sposób zdystansowani do nazbyt liberalnego Zachodu.
W więzieniu w austriackim Leoben oprócz strażników, więźniów wychowuje, przynajmniej w założeniu, wszechobecna sztuka współczesna. W najnowocześniejszej polskiej jednostce tego typu — w piotrkowskim areszcie — zwracamy uwagę przede wszystkim na ilość, solidność i różnorodność zabezpieczeń, architektura sprowadzona do funkcji jest zaledwie tłem. Pokazanie szansy i namiastki godnego życia kontra przekryta siatką klatka spacerniaka; próba uwrażliwienia kontra wrzucenie w schemat; kontrolowane otwarcie kontra superkontrolowane zamknięcie.

Odpowiedź na pytanie, jak powinna wyglądać architektura „zamknięcia” nie jest łatwa i trudno ją jednoznacznie określić. Akceptując inność, nie lekceważąc i nie wykluczając jej, dajemy zarazem szansę. W kontekście debaty o wpływie przestrzeni na efekty resocjalizacji, na pytanie o kształt tej przestrzeni nasuwa się odpowiedź: „tak jak każda, powinna być tworzona z myślą o użytkowniku”. Indywidualne podejście w tym przypadku jest jednak, co oczywiste, utopią — i z przyczyn społecznych, i ekonomicznych.

Sylwia Ratajczyk

WYDARZENIA

• Nagrody rozdane (Magda Broniatowska) 14
• Pozostało tylko zbrojenie (Anna Pleszko) 16
• Nagroda im. Macieja Nowickiego (Małgorzata Tomczak) 17
• Hiszpańskie dyplomy (Agnieszka Stępień) 18
• Wycinanka (Marta Boguta) 19
• Architektura dla ikon (Paweł Kraus) 20
• Muzeum nie dla sztuki (Paweł Kraus) 21
• Świeże spojrzenie na przestrzenie (Agnieszka Szeffel) 22
• Publiczne pole walki (Magdalena Sądel) 22
• Betonowe „abrakadabra” (Filip Daszkiewicz) 23
• Debaty nad krajobrazem (Agnieszka Stępień) 23
• Sztuka w szpitalu psychiatrycznym (Justyna Niewiara) 24
• Zuryskie pokoje (Jerzy Wilk) 24
• Architektura rozwijana w czasie (Barbara Stec) 25
• Miejska Biblioteka Publiczna w Jaworznie 26
• Informacje o konkursach, zaprosili nas… 27
• Budowniczowie chińskiego raju (Anna Pleszko) 28
• Bastion – Marcin Molenda (Agnieszka Szeffel) 30

TEMAT NUMERU: ARCHITEKTURA NADZORU

• re: socjalizacja 34
  Agnieszka Sutkiewicz
  teatr więzienia wczoraj i dziś — socjologiczne i psychologiczne aspekty projektowania
  architektury penitencjarnej
• w trosce o człowieka (s.39)
  Paweł Kraus
  zakład karny w mieście na przykładzie projektu dyplomowego Agnieszki Sutkiewicz
• w złotej klatce 40
  Weronika Boszko
  Centrum Sprawiedliwości w Leoben, proj.: hohensinn architektur
• w polskim Alcatraz 48
  Katarzyna Siwiec
  Areszt Śledczy w Piotrkowie Trybunalskim, proj.: PPiRI „Bipro-Bumar” Sp. z o.o.
• więzienia w Polsce: 2008 (s.53)
  Marcin Molenda
  relacja na temat sytuacji polskiego więziennictwa
• wakacje pod paragrafem 54
  Eckhard Gerber
  zakład karny dla młodocianych przestępców w Raßnitz, proj.: Gerber Architekten
• szpital przemienienia 58
  Maciej Kudłacik
  szpital psychiatryczny Bichat w Paryżu, proj.: Emmanuelle Colboc
• na straży 66
  Sylwia Ratajczyk
  Komenda Powiatowa Policji w Olkuszu, proj.: BPB „Projektus” Sp. z o.o.
• ARCHIWIRTUALNOŚCI
  panomapticon 72
  Tomasz Stanisławczyk
  projekt przebudowy więzienia Koepel w Arnhem, proj.: OMA
• ROZMOWY A&B
  obrazy miasta 76
  Magdalena Sądel
  rozmowa z Wojciechem Gilewiczem
• DESIGN
  Zapis aury 80
  Paweł Kraus
  biżuteria marki Lua Lua Justyny Niewiary
• WSPOMNIENIA I REFLEKSJE
  „Śmierć przez przeciętność. Wspomnienia architekta” 82
  Wojciech Albert Leśnikowski
  „Pod wiatr” — czternasta część autobiografii Wojciecha Leśnikowskiego